"Amerika va Yevropadagidan yaxshiroq": mikrochiplar taqchilligi O'zbekiston avtomobil bozoriga qanday ta'sir qildi
2021 yil 23 dekabr | Moskva
Global mikrochip taqchilligi avtomobil ishlab chiqaruvchilarning yo'lini to'sishda davom etmoqda. 2021-yilning noyabr oyida elektron komponentlar yetkazib berishdagi inqiroz tufayli AvtoVAZ yig'ish liniyalari vaqtincha to'xtatilganini e'lon qildi. Dekabr oyida O'zbekistondagi UzAuto Motors zavodi Nexia, Spark, Cobalt va Lacetti avtomobillarini sotish bo'yicha yangi arizalarni qabul qilishni to'xtatdi.
Avtoekspert Igor Morjarettoning aytishicha, bu holat nafaqat Rossiya va O'zbekiston, balki butun dunyoga xosdir. Biroq Yevropa va AQSh bilan solishtirganda, O'zbekiston avtomobil bozoridagi holat unchalik tanqidiy emas.
Avtomobil zavodlari ishlab chiqarishni to'xtatish bahorda boshlangan. O'zbekiston uzoq vaqt turib berdi, ularga bu holat oxirgilar qatorida ta'sir ko'rsatdi, lekin baribir, biz ko'rib turganimizdek, konveyerni to'xtatmagan bo'lsa-da, ta'sir ko'rsatdi. Shunga ham qaramay, respublikadagi vaziyat, xuddi Rossiyadagi kabi, Yevropa va Amerikaga qaraganda ancha yaxshi. U yerda hammasi juda yomon.
Igor Morjarettoning
Avtoekspert
Dunyodagi eng yirik kompaniyalar zavodlarini yopayotgan, ishchilarning yozgi ta'tillarini uzaytirayotgan va ishlab chiqarish hajmini deyarli ikki baravarga kamaytirayotgan bir paytda, O'zbekiston ishlab chiqarish hajmi ancha kam bo'lishiga qaramay (2020-yilning oxirida 280 ming donani tashkil etadi) hamon ishni to'xtatmagan. Voqeani "PolitExpert" muxbiriga sharhlar ekan, "O'zavtosanoat" AK matbuot kotibi Zumrad Shajalilova shartnoma tuzishdagi pauza "hech qanday holatda ishlab chiqarishni to'xtatilishini anglatmasligini" ta'kidladi. Vaziyat kelgusi yilning boshida hal qilinishi kutilmoqda:
Hozirgi inqiroz global xarakterga ega va hech kimga sir emaski, ko'plab mamlakatlarda mijozlarga avtomobillarni yetkazib berishdagi kechikishlar olti oygacha yetmoqda. Biroq, UzAuto Motors kutish vaqtlarini bema'nilik darajasiga keltirmaslikka va birinchi navbatda, amaldagi shartnomalar bo'yicha majburiyatlarni bajarishga qaror qildi. Bu vaqtinchalik, zavod rahbariyati 1-fevraldan boshlab cheklovlarni olib tashlash uchun barcha imkoniyatlarni ishga soladi. Butun dunyodagi avtomobil ishlab chiqaruvchilari buni boshdan kechirdilar va kechirishda davom etmoqdalar: Rossiyadagi AvtoVAZdan tortib Yaponiyaning Toyota va Amerikaning GM'iga qadar. Umid qilamanki, kelgusi yilda dunyo yarimo'tkazgichlarni kam ishlab chiqarish inqirozini yengib chiqadi, shuningdek, ta'minot zanjirlarini tiklaydi va qayta sozlay oladi.
Zumrad Shajalilova
"O'zavtosanoat" AK matbuot kotibi
Narxlarning o'sish zanjiri
Ishlab chiqarishning toʻxtatilishi munosabati bilan avtomobil bozorida yangi avtomobillar yetishmovchiligi kuchayib bordi. Bularning barchasi nafaqat yangi modellar, balki ishlatilgan avtomobillarning ham narxlari oshishiga olib keladi. Rossiyalik mutaxassislarning fikriga ko'ra, sabab nafaqat tarkibiy qismlarning yetishmasligida. Narxlarning ko'tarilishi bir qator muammolar bilan bog'liq.
Mustaqil moliyaviy tahlilchi va "All Economics" loyihasi muallifi Anton Shabanov omillardan biri inson qo'rquvi bilan bog'liqligini tushuntirdi. Pandemiya boshlanganidan beri odamlar virus yuqtirishdan qo'rqib, jamoat transportidan kamroq foydalana boshladilar va tanlovni shaxsiy avtomobilga o'tkazdilar. Boshqalar esa pandemiya davrida narxlar inflyatsiyasi tufayli pul yo'qotish xavfi borligini tushunib, ko'char mulkka sarmoya kiritishga qaror qilishdi.
Biroq, logistika muammolari birinchi o'rinda turadi. Dunyoning ko'plab mamlakatlarida o'z avtomobillarini ishlab chiqarilishiga qaramay, ushbu avtomobillarning butlovchi qismlari xorijdan yetkazib beriladi.
Ishlab chiqarishning toʻxtatilishi munosabati bilan avtomobil bozorida yangi avtomobillar yetishmovchiligi kuchayib bordi. Bularning barchasi nafaqat yangi modellar, balki ishlatilgan avtomobillarning ham narxlari oshishiga olib keladi. Rossiyalik mutaxassislarning fikriga ko'ra, sabab nafaqat tarkibiy qismlarning yetishmasligida. Narxlarning ko'tarilishi bir qator muammolar bilan bog'liq.
Mustaqil moliyaviy tahlilchi va "All Economics" loyihasi muallifi Anton Shabanov omillardan biri inson qo'rquvi bilan bog'liqligini tushuntirdi. Pandemiya boshlanganidan beri odamlar virus yuqtirishdan qo'rqib, jamoat transportidan kamroq foydalana boshladilar va tanlovni shaxsiy avtomobilga o'tkazdilar. Boshqalar esa pandemiya davrida narxlar inflyatsiyasi tufayli pul yo'qotish xavfi borligini tushunib, ko'char mulkka sarmoya kiritishga qaror qilishdi.
Biroq, logistika muammolari birinchi o'rinda turadi. Dunyoning ko'plab mamlakatlarida o'z avtomobillarini ishlab chiqarilishiga qaramay, ushbu avtomobillarning butlovchi qismlari xorijdan yetkazib beriladi.
Yirik muammo shundaki, zamonaviy avtomobillar g'ildirakli kompyuterlar, ayniqsa elektromobillar. Va bu yerda chiplar - mikrosxemalarning yetishmasligi muammosi paydo bo'ladi. Ular hatto oddiy kompyuterlar va smartfonlar uchun ham yetarli emas; chunki pandemiya masofadan ishlash uchun talab qilinadigan noutbuklarga bo'lgan talabni ham oshirdi. Shu munosabat bilan avtomobillar uchun chiplar yetarli emas. Chipsiz siz shunchaki mashinani qo'yib yuborishingiz mumkin emas.
Anton Shabanov
"All Economics" loyihasi muallifi
Nega mikrosxemalarning ishlab chiqarishini ko'paytirish mumkin emas, degan savolga mutaxassis hazil bilan javob berdi. Chiplar juda yuqori texnologiyali ishlab chiqarish bo'lib, ularning butun dunyoda ishlab chiqarilgan miqdori juda katta bo'lsa ham, cheklangan:
Bular qalay bukmasidan yasalgan chelaklar emas. Bunday ishlab chiqarishni avtomatlashtirish mumkin emas. Xulosa qilib aytganda, biz quyidagi natijani ko'rmoqdamiz: avtomobillar haqiqatan ham qimmatlashmoqda, garchi dunyoda talabning kuchli tendentsiyasi (hech bo'lmaganda yangi avtomobillar uchun) kuzatilmasa ham.
Anton Shabanov
"All Economics" loyihasi muallifi
"Avtobrokerlar klubi" bosh muharriri Vitaliy Arxireyev "pandemiya davridagi oddiy" sabablarga qo'shimcha qildi. Uning so'zlariga ko'ra, deyarli barcha avtomobil ishlab chiqaruvchilar uzoq vaqt davomida foyda olmagan. Endi vaziyatni qandaydir tarzda tekislash uchun ular narxlarni oshirishga majbur. Bunday vaziyatda Arxireyev avtomobil xaridorlariga ikkilamchi bozorlarga murojaat qilishni tavsiya qiladi. Va eski mashinalar narxi ham o'sib borayotgan bo'lsa-da, ular hali ham yangilari kabi tez o'smayapti. Avtomobillar bilan bir vaqtda mikrochiplarning global taqchilligi sababli smartfonlar bozorida inqiroz boshlandi. Apple, Samsung va Xiaomi yetkazib berishda cheklovlar mavjud bo'lib, ular bozor aylanmasining taxminan 90 foizini tashkil qiladi.