Oʻzbekiston toʻrt oydan keyin YeOIIga toʻlaqonli aʼzo boʻladimi?
2021 yil 24 noyabr | Tashkent
O'zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 19-noyabr kuni amaliy tashrif bilan Rossiyada bo'ldi. Bu uning qayta saylanganidan keyin xorijga ikkinchi safari, birinchisi bir hafta oldin Turkiy davlatlar tashkiloti sammiti uchun Turkiyaga bo'lgandi.
Tashrif har doim ham qat'iy protokolga amal qilmadi. "Tarixni biladigan" odamlar Kremldagi uchrashuvning birinchi daqiqasidayoq ikki yetakchining iliq quchoqlariga e'tibor qaratishdi. Protokolsiz quchoqlashishlar. Gap shundaki, 2016-yil 30-avgust kuni "manfaatdor shaxslar" Tuzel harbiy aerodromining xizmat oshxonasida 40 daqiqa davomida O'zbekiston, Markaziy Osiyo va Rossiyaning yaqin kelajagi haqida suhbatlashgan Putinning Toshkentga blits tashrifini ikkala prezident ham yaxshi eslaydi. O'shanda erishilgan kelishuvlar amalga oshirilmoqda. Bu esa mintaqadagi strategik barqarorlikning kafolatidir.
Oʻzbekiston matbuotida tuzilgan 18 ta shartnoma/memorandum vijdonan sanab oʻtilgan. Biz uni takrorlamaymiz, bu yerda faqat uchta asosiy narsa bor. Xalqaro axborot xavfsizligini taʼminlash sohasida hamkorlik toʻgʻrisida Qoʻshma bayonot qabul qilindi. Yadro xavfsizligi sohasida hamkorlikka oid hujjatlar imzolandi.
Mutaxassislar "chetda" jurnalistlar e'tiborini biologik xavfsizlik bo'yicha imzolangan memorandumga qaratdi. Qozoq do'stlarimiz xafa bo'lishmasin-u, biroq ularning bir kuchli mamlakat bilan qo'shma biologik laboratoriyalar yaratish borasidagi tashabbuslari xavotir uyg'otadi.
Matbuotimiz ommaga taqdim etgan barcha narsa mana shu. Tashrifning asosiy voqealari/kamchiliklari jurnalistlar bilan kadr ortida qoldi. Endi aytilmaganlarning o'rnini to'ldirmiz.
Moskvada asosiysi umumiy tushuncha edi (muzokaralarda barcha ishtirokchilar bir ovozdan ovoz berishdi): kelasi yilning mart oyida O'zbekiston prezidenti Rossiyaga davlat tashrifi bilan keladi. Bu atama bir sababga ko'ra tanlangan: o'sha oy mustaqil O'zbekiston va Rossiya o'rtasida diplomatik munosabatlar o'rnatilganiga 30 yil to'ladi.
Yaxshi taqvim jiddiy "bandlik"ni talab qiladi. Mirziyoyevning mart oyidagi tashrifi chogʻida Oʻzbekistonning YeOIIga toʻlaqonli aʼzo sifatida qoʻshilishi eʼlon qilinadi. Tayyorgarlik allaqachon boshlangan. Ikki kun avval Yevroosiyo Hukumatlararo Yevroosiyo kengashi yig'ilishi bo'lib o'tgan Yerevanda Bosh vazirimiz Abdulla Aripov O'zbekiston 2022-yilgacha YeOII texnik reglamentlarining asosiy qismini unifikatsiya qilishini aytdi. Ularning jami 50ga yaqini. Ammo Bosh vazirning va'dasini ehtiyotkorlik bilan/skeptitsizm bilan qabul qilish kerak: bu yerda gap juda sekin Oliy Majlisimizga bog'liq. Ko'pchilik esa, Shanxay hamkorlik tashkiloti shakllanishi davrida parlament ikki yillik tayyorgarlikda 80 ta hujjatdan atigi 20 tasini eplay olganini eslaydi...
Endilikda esa Oliy Majlis deputatlariga yordam berish uchun 2030-yilgacha respublikani kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish Konsepsiyasi ishlab chiqilmoqda. Konsepsiya mamlakatning yetakchi olimlari, iqtisodchilari va amaliy ishbilarmonlari tomonidan ishlab chiqilgan. Hujjat hatto parlamentariylarimiz uchun ham tushunarli.
Shunday qilib, YeOIIga a'zolik Konsepsiyada juda katta maqsadlarga erishish shartlaridan biri sifatida qayd etilgan. Jumladan: 2030 yilga kelib real yalpi ichki mahsulotning 2,1 barobar va aholi jon boshiga xorijiy valyutadagi YaIMning 3 barobar, ya'ni 2018 yildagi 1533 dollarga nisbatan 4538 dollargacha o'sishini ta'minlash. Yalpi ichki mahsulotning 2030-yilga borib o'sishining asosiy omillari sifatida sanoatning 2,3 barobar, qurilish ishlarining 2,1 barobar, xizmat ko'rsatish va servis sohasining 2,1 barobarga o'sishi rejalashtirilgan.
YaIMning bunday darajasi ishsizlikning kamayishi haqida gapirishga, aholi daromadlarining o'sishini va qashshoqlik darajasini ikki baravar kamaytirishga, o'rtacha umr ko'rishni 78-80 yoshga ko'paytirishga, o'limni bir va bir yarim darajaga kamaytirishga imkon beradi. Bunday maqsadlarga O'zbekistonning o'zi erisha olmaydi. Hech bo'lmaganda jahon tarixi bunday misollarni bilmaydi.
Ayni paytda janob Aripovning hukumatdagi hamkasblariga ham, Oliy Majlisga ham bizning istiqbolimiz haqida hisobot beradigan gaplari bor. Yerevanda aʼzo davlatlarning bosh vazirlari, xususan, oʻz iqtisodlari tiklanishini qayd etdi. YeOII mamlakatlari yalpi ichki mahsuloti yanvar-sentyabr oylarida 2020 yilning shu davriga nisbatan 4,5 foizga, o'zaro tovar ayirboshlash hajmi 32,5 foizga, tashqi savdo hajmi 32,7 foizga o'sdi. Uchinchi mamlakatlardan YeOIIga tovarlar importi sezilarli darajada oshdi (deyarli 24 foizga yoki 27 milliard dollarga).
Oʻzbekiston Rossiyaga oʻz tovarlari eksportini jadal surʼatda oshirayotganligi sababli, bu biz uchun muhim: YeOIIda yuklarni tashishda navigatsiya plombalaridan foydalanish toʻgʻrisidagi bitim tasdiqlandi (kelishmovchiliklar tufayli bu jarayon besh yildan ortiq davom etgan edi). Bitim yuk tashishni raqamli boshqarishga o'tishi, logistika vaqtini qisqartirish imkonini beradi, bu ayniqsa O'zbekistondan shimolga qishloq xo'jaligi mahsulotlarini tashishda va hokazolarda muhim ahamiyatga ega.
Bu safar Moskvada "aytilmagan"lar orasida fundamental, strategik qoidalar bor. Ular bir necha yillardan beri tayyorgarlik ko'rgan bo'lsalar ham (2020 yilda kechiktirilgan tashrifga rejalashtirilgan edi) hozirda ham hujjatlar imzolashga tayyor emas. Kreml matbuot xizmatidagi hamkasblarimiz buni Markaziy Osiyodagi voqealarning jadal rivojlanishi bilan izohlamoqda. Bu haqida Rossiya va O'zbekiston o'rtasidagi keng qamrovli strategik sheriklik to'g'risidagi deklaratsiyaga ishora qilinadi. U imzolanmagan edi...
Bugungi kunda O'zbekiston o'zining "strategik hamkorlari" qatoriga o'nga yaqin davlatlar kiradi. "Strategik sherik" tushunchasining o'zi bir tekisda bo'ldi. Shu bois O'zbekiston diplomatlari Rossiya bilan munosabatlarda hamkorlikning yuqori chegarasini – "hamma narsani qamrab oluvchi"ni taklif qilishdi. Bu atama unchalik aniq emasligi sababli, u ikki yildan beri ajratilgan ...
Rossiya Tashqi ishlar vazirligi spikeri Mariya Zaxarova muammoni quyidagicha izohladi:
"O'zbekiston tomonining tashabbusi bilan Rossiya Federatsiyasi va O'zbekiston Respublikasi o'rtasida har tomonlama strategik hamkorlik to'g'risidagi deklaratsiya tayyorlanmoqda. O'zaro kelishuvga ko'ra, ushbu muhim hujjat so'nggi yillarda davlatlararo hamkorlikda erishilgan salmoqli yutuqlarni mustahkamlashi lozimligi to'g'risida qaror qabul qilindi. Hujjat 2004-yilning 16-iyundagi Rossiya Federatsiyasi va O'zbekiston Respublikasi o'rtasida strategik hamkorlik to'g'risidagi shartnomada, Rossiya va O'zbekiston Respublikasi o'rtasidagi ittifoqchilik munosabatlari to'g'risidagi shartnomada belgilangan Rossiya-O'zbekiston munosabatlarining asosiy tamoyillarini amalga oshirishda yangi bosqichni ochadi. O'zbekiston 2005-yilning 14-noyabrdagi va 2012-yilning 4-iyundagi Rossiya Federatsiyasi va O'zbekiston Respublikasi o'rtasida strategik hamkorlikni chuqurlashtirish to'g'risidagi deklaratsiya".
Aytishlaricha, bu kunlarda Kremlning "e'tiborli doiralarida" deklaratsiya davlat tashrifi davomida qabul qilinadi degan umid bor. Va bu yangi vaqt kelishini hisoblashni boshlaydi...
Yuriy Chernogayev – jurnalist, siyosatshunos, Toshkent.
Oʻzbekiston matbuotida tuzilgan 18 ta shartnoma/memorandum vijdonan sanab oʻtilgan. Biz uni takrorlamaymiz, bu yerda faqat uchta asosiy narsa bor. Xalqaro axborot xavfsizligini taʼminlash sohasida hamkorlik toʻgʻrisida Qoʻshma bayonot qabul qilindi. Yadro xavfsizligi sohasida hamkorlikka oid hujjatlar imzolandi.
Mutaxassislar "chetda" jurnalistlar e'tiborini biologik xavfsizlik bo'yicha imzolangan memorandumga qaratdi. Qozoq do'stlarimiz xafa bo'lishmasin-u, biroq ularning bir kuchli mamlakat bilan qo'shma biologik laboratoriyalar yaratish borasidagi tashabbuslari xavotir uyg'otadi.
Matbuotimiz ommaga taqdim etgan barcha narsa mana shu. Tashrifning asosiy voqealari/kamchiliklari jurnalistlar bilan kadr ortida qoldi. Endi aytilmaganlarning o'rnini to'ldirmiz.
Moskvada asosiysi umumiy tushuncha edi (muzokaralarda barcha ishtirokchilar bir ovozdan ovoz berishdi): kelasi yilning mart oyida O'zbekiston prezidenti Rossiyaga davlat tashrifi bilan keladi. Bu atama bir sababga ko'ra tanlangan: o'sha oy mustaqil O'zbekiston va Rossiya o'rtasida diplomatik munosabatlar o'rnatilganiga 30 yil to'ladi.
Yaxshi taqvim jiddiy "bandlik"ni talab qiladi. Mirziyoyevning mart oyidagi tashrifi chogʻida Oʻzbekistonning YeOIIga toʻlaqonli aʼzo sifatida qoʻshilishi eʼlon qilinadi. Tayyorgarlik allaqachon boshlangan. Ikki kun avval Yevroosiyo Hukumatlararo Yevroosiyo kengashi yig'ilishi bo'lib o'tgan Yerevanda Bosh vazirimiz Abdulla Aripov O'zbekiston 2022-yilgacha YeOII texnik reglamentlarining asosiy qismini unifikatsiya qilishini aytdi. Ularning jami 50ga yaqini. Ammo Bosh vazirning va'dasini ehtiyotkorlik bilan/skeptitsizm bilan qabul qilish kerak: bu yerda gap juda sekin Oliy Majlisimizga bog'liq. Ko'pchilik esa, Shanxay hamkorlik tashkiloti shakllanishi davrida parlament ikki yillik tayyorgarlikda 80 ta hujjatdan atigi 20 tasini eplay olganini eslaydi...
Endilikda esa Oliy Majlis deputatlariga yordam berish uchun 2030-yilgacha respublikani kompleks ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish Konsepsiyasi ishlab chiqilmoqda. Konsepsiya mamlakatning yetakchi olimlari, iqtisodchilari va amaliy ishbilarmonlari tomonidan ishlab chiqilgan. Hujjat hatto parlamentariylarimiz uchun ham tushunarli.
Shunday qilib, YeOIIga a'zolik Konsepsiyada juda katta maqsadlarga erishish shartlaridan biri sifatida qayd etilgan. Jumladan: 2030 yilga kelib real yalpi ichki mahsulotning 2,1 barobar va aholi jon boshiga xorijiy valyutadagi YaIMning 3 barobar, ya'ni 2018 yildagi 1533 dollarga nisbatan 4538 dollargacha o'sishini ta'minlash. Yalpi ichki mahsulotning 2030-yilga borib o'sishining asosiy omillari sifatida sanoatning 2,3 barobar, qurilish ishlarining 2,1 barobar, xizmat ko'rsatish va servis sohasining 2,1 barobarga o'sishi rejalashtirilgan.
YaIMning bunday darajasi ishsizlikning kamayishi haqida gapirishga, aholi daromadlarining o'sishini va qashshoqlik darajasini ikki baravar kamaytirishga, o'rtacha umr ko'rishni 78-80 yoshga ko'paytirishga, o'limni bir va bir yarim darajaga kamaytirishga imkon beradi. Bunday maqsadlarga O'zbekistonning o'zi erisha olmaydi. Hech bo'lmaganda jahon tarixi bunday misollarni bilmaydi.
Ayni paytda janob Aripovning hukumatdagi hamkasblariga ham, Oliy Majlisga ham bizning istiqbolimiz haqida hisobot beradigan gaplari bor. Yerevanda aʼzo davlatlarning bosh vazirlari, xususan, oʻz iqtisodlari tiklanishini qayd etdi. YeOII mamlakatlari yalpi ichki mahsuloti yanvar-sentyabr oylarida 2020 yilning shu davriga nisbatan 4,5 foizga, o'zaro tovar ayirboshlash hajmi 32,5 foizga, tashqi savdo hajmi 32,7 foizga o'sdi. Uchinchi mamlakatlardan YeOIIga tovarlar importi sezilarli darajada oshdi (deyarli 24 foizga yoki 27 milliard dollarga).
Oʻzbekiston Rossiyaga oʻz tovarlari eksportini jadal surʼatda oshirayotganligi sababli, bu biz uchun muhim: YeOIIda yuklarni tashishda navigatsiya plombalaridan foydalanish toʻgʻrisidagi bitim tasdiqlandi (kelishmovchiliklar tufayli bu jarayon besh yildan ortiq davom etgan edi). Bitim yuk tashishni raqamli boshqarishga o'tishi, logistika vaqtini qisqartirish imkonini beradi, bu ayniqsa O'zbekistondan shimolga qishloq xo'jaligi mahsulotlarini tashishda va hokazolarda muhim ahamiyatga ega.
Bu safar Moskvada "aytilmagan"lar orasida fundamental, strategik qoidalar bor. Ular bir necha yillardan beri tayyorgarlik ko'rgan bo'lsalar ham (2020 yilda kechiktirilgan tashrifga rejalashtirilgan edi) hozirda ham hujjatlar imzolashga tayyor emas. Kreml matbuot xizmatidagi hamkasblarimiz buni Markaziy Osiyodagi voqealarning jadal rivojlanishi bilan izohlamoqda. Bu haqida Rossiya va O'zbekiston o'rtasidagi keng qamrovli strategik sheriklik to'g'risidagi deklaratsiyaga ishora qilinadi. U imzolanmagan edi...
Bugungi kunda O'zbekiston o'zining "strategik hamkorlari" qatoriga o'nga yaqin davlatlar kiradi. "Strategik sherik" tushunchasining o'zi bir tekisda bo'ldi. Shu bois O'zbekiston diplomatlari Rossiya bilan munosabatlarda hamkorlikning yuqori chegarasini – "hamma narsani qamrab oluvchi"ni taklif qilishdi. Bu atama unchalik aniq emasligi sababli, u ikki yildan beri ajratilgan ...
Rossiya Tashqi ishlar vazirligi spikeri Mariya Zaxarova muammoni quyidagicha izohladi:
"O'zbekiston tomonining tashabbusi bilan Rossiya Federatsiyasi va O'zbekiston Respublikasi o'rtasida har tomonlama strategik hamkorlik to'g'risidagi deklaratsiya tayyorlanmoqda. O'zaro kelishuvga ko'ra, ushbu muhim hujjat so'nggi yillarda davlatlararo hamkorlikda erishilgan salmoqli yutuqlarni mustahkamlashi lozimligi to'g'risida qaror qabul qilindi. Hujjat 2004-yilning 16-iyundagi Rossiya Federatsiyasi va O'zbekiston Respublikasi o'rtasida strategik hamkorlik to'g'risidagi shartnomada, Rossiya va O'zbekiston Respublikasi o'rtasidagi ittifoqchilik munosabatlari to'g'risidagi shartnomada belgilangan Rossiya-O'zbekiston munosabatlarining asosiy tamoyillarini amalga oshirishda yangi bosqichni ochadi. O'zbekiston 2005-yilning 14-noyabrdagi va 2012-yilning 4-iyundagi Rossiya Federatsiyasi va O'zbekiston Respublikasi o'rtasida strategik hamkorlikni chuqurlashtirish to'g'risidagi deklaratsiya".
Aytishlaricha, bu kunlarda Kremlning "e'tiborli doiralarida" deklaratsiya davlat tashrifi davomida qabul qilinadi degan umid bor. Va bu yangi vaqt kelishini hisoblashni boshlaydi...
Yuriy Chernogayev – jurnalist, siyosatshunos, Toshkent.