Prognoz: O'zbekiston 2022 (2-qism)
2022 yil 28 yanvar| Berlin
"bne IntelliNews" biznes-mediasi tahlilchilari O'zbekistonning 2022-yilga mo'ljallangan rivojlanish istiqbollarini tuzishdi. "O'zbekiston 3.0" tahririyati tahlilning mustaqil tarjimasining ikkinchi qismini taqdim etadi.
Jahon iqtisodiyoti o'zining jangovar kuchini tiklayotgani va koronavirus inqirozining eng og'ir davri ortda qolar ekan, xalqaro moliya institutlari 2022-yilda O'zbekiston uchun sezilarli o'sishni bashorat qilishmoqda. Respublika boy imkoniyatlar ostonasida turibdi. Mutaxassislar global iqtisodiy bo'ronlar uni yo'ldan siljitmasligiga umid qilishmoqda.
Makroiqtisodiyot
O'zbekistonning 2022-yilda makroiqtisodiy rivojlanishi, agar jiddiy jiddiy salbiy o'zgarishlar ro'y bermasa, tashqi va ichki ko'rsatkichlarni bosqichma-bosqich yaxshilashga asoslanishi kerak. Asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlar va prognozlar
Makroiqtisodiyot
O'zbekistonning 2022-yilda makroiqtisodiy rivojlanishi, agar jiddiy jiddiy salbiy o'zgarishlar ro'y bermasa, tashqi va ichki ko'rsatkichlarni bosqichma-bosqich yaxshilashga asoslanishi kerak. Asosiy iqtisodiy ko'rsatkichlar va prognozlar
YaIM o'sishi
Pandemiya boshlanishidan oldin O'zbekiston yalpi ichki mahsuloti yiliga 6 foizdan ortiq o'sdi. 2020 yilda o'sish atigi 1,7 foizga kamaydi. Oʻzbekiston Markaziy banki (MB) maʼlumotlariga koʻra, 2021-yilda oʻsish 9 oyda 6,9 foizni tashkil etdi.
Pandemiya boshlanishidan oldin O'zbekiston yalpi ichki mahsuloti yiliga 6 foizdan ortiq o'sdi. 2020 yilda o'sish atigi 1,7 foizga kamaydi. Oʻzbekiston Markaziy banki (MB) maʼlumotlariga koʻra, 2021-yilda oʻsish 9 oyda 6,9 foizni tashkil etdi.
Iqtisodiyot tiklanar ekan, xalqaro moliya institutlari (XMI) 2022 yil uchun prognozlarini tikladi. Xalqaro valyuta jamg'armasi (XVJ) yalpi ichki mahsulot o'sishi prognozini 6 foizgacha qayta ko'rib chiqdi. Jahon banki 5,6 foizni bashorat qilmoqda, Osiyo taraqqiyot banki esa ehtiyotkorroq - 5,5 foiz. Eng yuqori o'sish sur'atlari Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) tomonidan bashorat qilingan. U 6% ni ko'rmoqda.
Inflyatsiya va pul-kredit siyosati
Hukumat inflyatsiya darajasi 2022-yilda 5 foizgacha pasayib, 2023-yilda ham shu darajada qolishini bashorat qilmoqda. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) iqtisodchisi Erik Livni shunday dedi:
"O'zbekistonda joriy yilda inflyatsiya o'tgan yillarga nisbatan biroz pastroq. Uzoq muddatli pasayish tendentsiyasi mavjud, bu juda yaxshi. Ammo umuman olganda, daraja hali ham yuqori. Bu aholi uchun jiddiy bosh og'riqdir. Ayniqsa, oziq-ovqat va zaruriy narsalar haqida gap ketganda. Nafaqaga yoki bitta maoshga, hattoki uchta maoshga kun kechirayotgan odamlar ertalabdan kechgacha ishlashga majbur. Ular uchun inflyatsiya cho'ntaklariga o'ta jiddiy zarba", — dedi Livni.
Inflyatsion targetlashni joriy etish ayni damda O'zbekiston Markaziy bankining (O'MB) diqqat markazida bo'lib, u aholining narxlar o'sishi haqidagi taxminlarini mustahkamlashga harakat qilmoqda.
2020-yilning birinchi choragida iqtisodiyot ustidan markazlashgan nazorat zaiflashganidan keyin inflyatsiya pasaydi. Bu daraja barqaror 15,5 foizdan 2021-yilning oktyabr oyida 7,3 foizgacha pasaydi. Biroq, markaziy bank oldida turgan asosiy muammo shundaki, aholining regulyatorga ishonchi past, shuning uchun aholi va biznesning inflyatsiya kutishlari hech qachon langarga aylanmagan. Narxlarning o'sishi bo'yicha kutilmalar Markaziy bank prognozlaridan sezilarli darajada yuqoriligicha qolmoqda.
Inflyatsiya va pul-kredit siyosati
Hukumat inflyatsiya darajasi 2022-yilda 5 foizgacha pasayib, 2023-yilda ham shu darajada qolishini bashorat qilmoqda. Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki (YTTB) iqtisodchisi Erik Livni shunday dedi:
"O'zbekistonda joriy yilda inflyatsiya o'tgan yillarga nisbatan biroz pastroq. Uzoq muddatli pasayish tendentsiyasi mavjud, bu juda yaxshi. Ammo umuman olganda, daraja hali ham yuqori. Bu aholi uchun jiddiy bosh og'riqdir. Ayniqsa, oziq-ovqat va zaruriy narsalar haqida gap ketganda. Nafaqaga yoki bitta maoshga, hattoki uchta maoshga kun kechirayotgan odamlar ertalabdan kechgacha ishlashga majbur. Ular uchun inflyatsiya cho'ntaklariga o'ta jiddiy zarba", — dedi Livni.
Inflyatsion targetlashni joriy etish ayni damda O'zbekiston Markaziy bankining (O'MB) diqqat markazida bo'lib, u aholining narxlar o'sishi haqidagi taxminlarini mustahkamlashga harakat qilmoqda.
2020-yilning birinchi choragida iqtisodiyot ustidan markazlashgan nazorat zaiflashganidan keyin inflyatsiya pasaydi. Bu daraja barqaror 15,5 foizdan 2021-yilning oktyabr oyida 7,3 foizgacha pasaydi. Biroq, markaziy bank oldida turgan asosiy muammo shundaki, aholining regulyatorga ishonchi past, shuning uchun aholi va biznesning inflyatsiya kutishlari hech qachon langarga aylanmagan. Narxlarning o'sishi bo'yicha kutilmalar Markaziy bank prognozlaridan sezilarli darajada yuqoriligicha qolmoqda.
Qarz
2020-yilda hukumat o'zining nomidan yoki uning kafolati ostida tashqi kreditlar qidirishni chekladi. Shuningdek, ichki va tashqi qarzning umumiy hajmini YaIMning 60 foizigacha cheklab qo'ydi. Moliya vazirligi maʼlumotlariga koʻra, 2022-yilda davlat qarzi 33,5 milliard dollarni yoki YaIMning 44,9 foizini tashkil qiladi. Davlatning tashqi qarzi 30,4 milliard dollar (yalpi ichki mahsulotning 40,7 foizi) bo'lishi prognoz qilinmoqda.
Davlat qarzining o'sishi qo'shimcha tashqi kreditlarni izlash bilan bog'liq. Bu mablag'lar birinchi navbatda COVID-19 pandemiyasining oqibatlariga qarshi choralarni moliyalashtirish hamda iqtisodiyot va aholini qo'llab-quvvatlashga yo'naltiriladi.
Banklar
2021-yilda O'zbekiston banklarida ham ijobiy, ham salbiy o'zgarishlar kuzatildi. Mahalliy banklar uchun jiddiy "bosh og'rig'i" likvidlikning yo'qligi va NPL darajasining yuqoriligi edi.
1 yanvar holatiga muammoli kreditlar ulushi 2,1 foizni tashkil etgan bo'lsa, 1 avgust holatiga ko'ra u 6,2 foizga o'sdi. Ayni paytda O'zbekiston aholisiga ajratilgan kreditlar miqdori so'nggi uch yilda 3,3 barobar oshdi. Banklar bunday hajmlarda ishlamaydigan kreditlarni hisobga olishga tayyor emas edilar. Ammo 1-noyabrga kelib bu ko'rsatkich 5,7 foizga tushib ketdi. Kelgusi oylarda normalizatsiya jarayoni kutilmoqda.
Bank sohasi bilan bog'liq ijobiy o'zgarishlardan biri xususiylashtirishdir. Kelgusi yillarda mamlakat iqtisodiyoti uchun yaxshi natijalar berishi kutilayotgan ommaviy xususiylashtirish kampaniyasi.
2020-yilda hukumat o'zining nomidan yoki uning kafolati ostida tashqi kreditlar qidirishni chekladi. Shuningdek, ichki va tashqi qarzning umumiy hajmini YaIMning 60 foizigacha cheklab qo'ydi. Moliya vazirligi maʼlumotlariga koʻra, 2022-yilda davlat qarzi 33,5 milliard dollarni yoki YaIMning 44,9 foizini tashkil qiladi. Davlatning tashqi qarzi 30,4 milliard dollar (yalpi ichki mahsulotning 40,7 foizi) bo'lishi prognoz qilinmoqda.
Davlat qarzining o'sishi qo'shimcha tashqi kreditlarni izlash bilan bog'liq. Bu mablag'lar birinchi navbatda COVID-19 pandemiyasining oqibatlariga qarshi choralarni moliyalashtirish hamda iqtisodiyot va aholini qo'llab-quvvatlashga yo'naltiriladi.
Banklar
2021-yilda O'zbekiston banklarida ham ijobiy, ham salbiy o'zgarishlar kuzatildi. Mahalliy banklar uchun jiddiy "bosh og'rig'i" likvidlikning yo'qligi va NPL darajasining yuqoriligi edi.
1 yanvar holatiga muammoli kreditlar ulushi 2,1 foizni tashkil etgan bo'lsa, 1 avgust holatiga ko'ra u 6,2 foizga o'sdi. Ayni paytda O'zbekiston aholisiga ajratilgan kreditlar miqdori so'nggi uch yilda 3,3 barobar oshdi. Banklar bunday hajmlarda ishlamaydigan kreditlarni hisobga olishga tayyor emas edilar. Ammo 1-noyabrga kelib bu ko'rsatkich 5,7 foizga tushib ketdi. Kelgusi oylarda normalizatsiya jarayoni kutilmoqda.
Bank sohasi bilan bog'liq ijobiy o'zgarishlardan biri xususiylashtirishdir. Kelgusi yillarda mamlakat iqtisodiyoti uchun yaxshi natijalar berishi kutilayotgan ommaviy xususiylashtirish kampaniyasi.